W ostatnich latach w gabinetach ortopedycznych, rehabilitacyjnych i fizjoterapeutycznych coraz częściej pojawia się możliwość skorzystania z terapii, w której wykorzystuje się fale akustyczne o wysokiej energii. Mowa o metodzie znanej jako fala uderzeniowa. Początkowo stosowano ją głównie w urologii do kruszenia kamieni nerkowych, ale z czasem zaczęła znajdować zastosowanie również w leczeniu dolegliwości bólowych związanych z układem mięśniowo-szkieletowym. Artykuł ma charakter poradnikowy – przedstawia podstawowe informacje na temat tego rodzaju zabiegów, omawia mechanizm ich działania, wskazania, przeciwwskazania oraz przebieg terapii. Dzięki temu pacjent może lepiej zrozumieć, czym jest fala uderzeniowa i w jakich sytuacjach bywa rozważana.
Czym jest fala uderzeniowa i na jakiej zasadzie działa?
Fala uderzeniowa to fala akustyczna o dużej energii, która przenika przez tkanki. Do ciała pacjenta przekazywana jest za pomocą specjalnej głowicy aparatu. Energia rozchodząca się w tkankach ma za zadanie wywołać określone reakcje biologiczne i mechaniczne. W wyniku działania impulsów może dochodzić do pobudzenia mikrokrążenia, przyspieszenia metabolizmu w komórkach czy stymulacji procesów naprawczych. Część pacjentów odczuwa też zmniejszenie dolegliwości bólowych, co wiązane jest z wpływem na przewodnictwo nerwowe oraz napięcie mięśniowe.
W praktyce stosuje się dwa rodzaje fal uderzeniowych. Pierwszy to fala radialna, która działa bardziej powierzchownie, i często bywa wykorzystywana przy dolegliwościach mięśni czy przyczepów ścięgnistych. Drugi to fala skupiona, przenikająca głębiej, wykorzystywana m.in. w przypadku problemów położonych w strukturach wewnętrznych, takich jak przewlekłe zapalenia ścięgien. O tym, który rodzaj terapii jest bardziej odpowiedni, decyduje specjalista, uwzględniając rodzaj dolegliwości oraz stan pacjenta.
Wskazania – w jakich przypadkach rozważa się zastosowanie fali uderzeniowej?
Zabiegi z użyciem fali uderzeniowej są jedną z metod, którą można uwzględnić w leczeniu różnego rodzaju schorzeń narządu ruchu. Najczęściej rozważane są u osób z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi, które nie ustępują mimo stosowania standardowych metod zachowawczych, takich jak ćwiczenia czy farmakoterapia. Do przykładów sytuacji, w których specjaliści sięgają po tę metodykę, należą:
-
bóle w obrębie pięty, związane np. z zapaleniem rozcięgna podeszwowego lub tzw. ostrogą piętową,
-
przewlekłe zapalenie ścięgna Achillesa,
-
dolegliwości w obrębie barku związane z obecnością zwapnień lub przeciążeniami,
-
łokieć tenisisty i łokieć golfisty,
-
bóle mięśniowe i tzw. punkty spustowe,
-
niektóre bóle kręgosłupa związane z przeciążeniami mięśniowo-powięziowymi,
-
urazy i przeciążenia typowe dla osób aktywnych fizycznie,
-
opóźnione zrosty kostne po złamaniach.
Należy pamiętać, że decyzję o włączeniu tej metody podejmuje specjalista, który ocenia wskazania na podstawie badania pacjenta, historii choroby i dotychczasowych prób leczenia.
Jak wygląda przebieg zabiegu falą uderzeniową?
Sam zabieg nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Osoba poddawana terapii najczęściej przyjmuje pozycję leżącą lub siedzącą. Na skórę w miejscu zabiegowym nakłada się żel przewodzący, a następnie przykłada głowicę urządzenia emitującego fale akustyczne. Zabieg trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut, w zależności od rozmiaru obszaru, który podlega terapii.
Pacjenci opisują odczucia w trakcie zabiegu jako lekki dyskomfort lub ucisk, rzadziej jako krótkotrwały ból. Jest to jednak kwestia indywidualna – niektórzy znoszą zabieg bardzo dobrze, inni odczuwają większą wrażliwość. Zazwyczaj nie ma potrzeby stosowania znieczulenia. Po zakończeniu sesji można wrócić do codziennych aktywności.
Ile zabiegów jest potrzebnych?
Liczba sesji uzależniona jest od rodzaju schorzenia, jego przewlekłości oraz indywidualnej reakcji organizmu. W praktyce klinicznej często wykonuje się od trzech do sześciu zabiegów, w odstępach około tygodniowych. Pierwsze zmiany pacjent może zauważyć po kilku spotkaniach, ale u części osób poprawa pojawia się dopiero po pewnym czasie od zakończenia całego cyklu. Zdarza się też, że fala uderzeniowa stanowi jedynie element szerszego planu terapeutycznego, w którym uwzględnia się ćwiczenia, zmianę obciążeń czy farmakoterapię.
Możliwe korzyści i ograniczenia
Zabiegi falą uderzeniową są badane w wielu ośrodkach na świecie. Wyniki badań naukowych wskazują, że mogą przynosić poprawę w zakresie zmniejszenia bólu i przywracania sprawności, szczególnie w przewlekłych dolegliwościach związanych ze ścięgnami czy więzadłami. Nie jest to jednak metoda gwarantująca efekt u wszystkich pacjentów. U części osób poprawa jest wyraźna, u innych niewielka lub niezauważalna. Dlatego ważne jest, aby traktować ją jako jedną z dostępnych możliwości, a nie jedyną formę terapii.
Ograniczeniem metody jest też fakt, że nie rozwiązuje przyczyny problemu, jeśli wynika ona z niewłaściwych obciążeń czy wad postawy. Dlatego często po zakończeniu zabiegów zaleca się kontynuację leczenia usprawniającego, np. odpowiednio dobranych ćwiczeń.
Fala uderzeniowa w sporcie
Jednym z obszarów, w których fala uderzeniowa znajduje częste zastosowanie, jest medycyna sportowa. Osoby aktywne fizycznie, zarówno zawodowo, jak i amatorsko, są narażone na przeciążenia i urazy narządu ruchu. W takich sytuacjach specjaliści sięgają po różne formy terapii wspomagającej regenerację. Fala uderzeniowa może być jednym z elementów, obok odpoczynku, fizjoterapii ruchowej czy zmiany planu treningowego. W sporcie stosuje się ją zarówno w kontekście leczenia już istniejących dolegliwości, jak i w profilaktyce nawrotów.
Przeciwwskazania i kwestie bezpieczeństwa
Nie każda osoba może zostać zakwalifikowana do zabiegu. Do przeciwwskazań należą m.in.:
-
ciąża,
-
zaburzenia krzepnięcia krwi lub stosowanie leków przeciwzakrzepowych,
-
nowotwory w obszarze planowanego zabiegu,
-
ostre infekcje i stany zapalne,
-
świeże urazy z przerwaniem ciągłości tkanek,
-
niektóre choroby neurologiczne wiążące się z zaburzeniami czucia,
-
obecność implantów w miejscu objętym terapią.
Zabieg prowadzony przez wykwalifikowanego specjalistę jest uznawany za bezpieczny. Niekiedy pacjenci obserwują przejściowe objawy, takie jak zaczerwienienie, tkliwość czy niewielki obrzęk w miejscu poddanym terapii. Objawy te zwykle ustępują w ciągu kilku dni. Warto jednak zawsze zgłaszać wszelkie niepokojące reakcje prowadzącemu terapię.
Jak przygotować się do decyzji o terapii?
Pacjent rozważający zabieg falą uderzeniową powinien przede wszystkim odbyć konsultację ze specjalistą. Podczas wizyty lekarz lub fizjoterapeuta przeprowadza wywiad, analizuje historię choroby i dotychczasowe leczenie, a także ocenia, czy istnieją wskazania i brak przeciwwskazań do zastosowania tej metody. Dobrze jest też zapytać o przewidywaną liczbę zabiegów, możliwe efekty oraz inne dostępne opcje terapeutyczne. Dzięki temu pacjent może świadomie podjąć decyzję.
Perspektywy rozwoju metody
Fala uderzeniowa jest nadal przedmiotem badań naukowych. Poza ortopedią i rehabilitacją, sprawdza się jej potencjalne zastosowania m.in. w medycynie estetycznej, leczeniu ran przewlekłych czy niektórych schorzeń neurologicznych. Wyniki badań są obiecujące, ale wymagają dalszej weryfikacji. Z tego względu można oczekiwać, że zakres wykorzystania tej metody w przyszłości będzie się poszerzał.
Podsumowanie – fala uderzeniowa jako jedna z dostępnych metod
Fala uderzeniowa jest metodą leczenia wykorzystującą energię fal akustycznych. Stosuje się ją przede wszystkim w przypadku dolegliwości bólowych układu mięśniowo-szkieletowego, szczególnie gdy inne formy terapii nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Zabieg jest stosunkowo prosty, ale wymaga wcześniejszej konsultacji lekarskiej i wykluczenia przeciwwskazań. Warto pamiętać, że metoda ta nie zawsze daje jednoznaczne efekty i bywa najskuteczniejsza wtedy, gdy stanowi część szerszego planu leczenia. Z punktu widzenia pacjenta najważniejsze jest świadome podejście – poznanie możliwości, ograniczeń i alternatyw – aby wraz ze specjalistą wybrać terapię najlepiej dopasowaną do własnych potrzeb.
Artykuł poradnikowy, przygotowany we współpracy z: https://www.ortodentika.pl/fala-uderzeniowa/